Confrontaties

Hito Steyerl
The Empty Center
1998

Met het openen van grenzen worden nieuwe vastgesteld. Deze ontnuchterende observatie komt een aantal keren terug in dit video-essay dat historische verhalen en persoonlijke getuigenissen verweeft. Het lege midden uit de titel is de bouwput van de Potsdamer Platz in Berlijn in de jaren 90. De Berlijnse muur bestond feitelijk uit twee muren met daartussen leegte. Na de val van de muur stonden projectontwikkelaar te popellen om deze ruimte op te vullen met glanzende kolossen, terwijl de Duitse staat Berlijn een nieuw centrum wilde geven. De film toont mensen die om uiteenlopende redenen kritisch zijn op dit samengaan van macht en kapitaal. Bouwvakkers die in dit nieuwe tijdsgewricht hun werk zijn verloren, nieuwkomers die te maken hebben met racisme, krakers die anders willen leven dan de samenleving voorschrijft. Voor veel van hen gaat het primair om overleven in het verenigde Duitsland. De manier waarop het lege midden wordt opgevuld is voor hen meer dan een kwestie van symbolische representatie van macht.

De film is hier te bekijken: https://www.ubuweb.com/film/steyerl_empty.html

Deimantas Narkevičius
The Role of a Lifetime
2013

Ergens tussen een totaal vrije videokunstenaar en een autoritaire televisiemaker. Zo beschrijft filmmaker Peter Watkins zijn houding als regisseur aan zijn jongere collega Deimantas Narkevičius. Ondertussen zien we historische 8-mm filmbeelden van Brighton, afgewisseld met tekeningen van Grutās Park in Litouwen, een verzamelplaats voor afgedankte sculpturen uit de Sovjettijd. Watkins’ reflectie op controle en vrijheid gaat over de politieke implicaties van de manier waarop je een medium inzet. Veel van zijn filmprojecten bestaan uit het geven van ruimte aan de personen met wie hij werkt om zich persoonlijk tot het onderwerp te verhouden. Tegelijk houdt hij van monteren, “zoals een schilder van schilderen houdt”. Daarin worden ervaringen van anderen toch weer in een hiërarchische orde geplaatst. Watkins lijkt te suggereren dat het oplossen van een dergelijke spanning niet per se nodig, of zelfs mogelijk is. Zolang je je er maar op kritische wijze rekenschap van geeft.

De film is hier te bekijken: https://www.ubuweb.com/film/narkevicius_role.html

Thomas Heise
Heimat ist ein Raum aus Zeit
2019

Regisseur Thomas Heise vertelt in dit filmische essay over zijn familiegeschiedenis, die getekend is door een strijd met totalitaire ideologieën. Het gemengd Joods-Oostenrijkse huwelijk van zijn grootouders, een vader die zich als vooraanstaande filosoof in Oost-Berlijn niet zomaar voegde naar de ideeën van de Partij - de film maakt op een beklemmende manier invoelbaar hoe het fascisme en staatssocialisme het leven onmogelijk maakten van hen die door geboorte of onafhankelijkheid van geest in het vizier van het regime verschenen. In het geval van Heise’s ouders blijkt dit uit de Stasi-verslagen van buren die als voice-over dienen. Het archiefmateriaal wordt afgewisseld met langdurige, trage opnames van landschappen, soms stedelijk, vaker onbestemde rafelranden. In 3,5 uur maak je kennis met individuen terwijl de gebeurtenissen die we nu geschiedenis noemen hun levens binnendringt.

John Albert Jansen
Herta Müller: Het alfabet van de angst
2015

Nobelprijswinnaar Herta Müller vertelt over haar leven in Ceaușescu’s Roemenië, behorende tot de Duitstalige minderheid, een leven getekend door angst voor de geheime dienst. Haar werk verschijnt als een poging om de angst onder woorden te brengen, te ontleden in al zijn facetten - zonder de verwachting dat ze hem ongedaan kan maken. Ze staat de camera toe dichtbij te komen. We zien haar poëziecollages maken van uit kranten en tijdschriften geknipte woorden. De woorden worden dingen om te bekijken, objectief, een vorm die ontraceerbaarheid suggereert, maar ook nauwgezet de angst ontleedt.

De film is hier te bekijken: https://www.2doc.nl/documentaires/series/2doc/2015/juni/herta-muller-het-alfabet-van-de-angst.html

Jorien van Nes
Het Duitsland van mijn moeder
2015

Programmamaker Britta Hosman bezoekt in de aflevering 'Het verloren land' het gebied rond Kaliningrad op zoek naar de sporen van Oost-Pruissen, het geboorteland van haar moeder dat niet meer bestaat.

De aflevering is hier te bekijken: https://www.2doc.nl/speel~VPWON_1219754~verloren-land-het-duitsland-van-mijn-moeder~.html